OHSS, infertilite tedavisinde yumurtalıkları uyarmak için kullanılan hormon ilaçlarının yumurtalıkları aşırı uyarması ile oluşan bir durumdur. Hafif, orta ve şiddetli formları vardır. Hafif ve orta formlar tolere edilebilir, ancak şiddetli OHSS ciddi riskler...

Yumurtalıkların Aşırı Uyarılması (OHSS) Riski Taşıyan Olgular İçin Bilgilendirme

Temmuz 2015

OHSS nedir?

OHSS, infertilite tedavisinde yumurtalıkları uyarmak için kullanılan hormon ilaçlarının yumurtalıkları aşırı uyarması ile oluşan bir durumdur. Hafif, orta ve şiddetli formları vardır. Hafif ve orta formlar tolere edilebilir, ancak şiddetli OHSS ciddi riskler oluşturmaktadır. Yumurta geliştirici tedaviye başlayan hastaların %30’unda hafif, orta OHSS bulguları ortaya çıkmakta, şiddetli OHSS ise %1-2 oranında görülmektedir.

Kimlerde görülür?

Zayıf, genç, Polikistik Over Sendromu (PCOS) olan veya daha önce OHSS öyküsü bulunan hastalarda görülme riski daha fazladır. Kişisel cevaplardaki farklılıklara bağlı olarak kimlerde OHSS gelişeceğini öngörmek her zaman mümkün değildir. Tedavi sırasında büyüyen follikül (yumurta) sayısı arttıkça OHSS riski de artış göstermektedir. 

Belirtiler nelerdir ve ne zaman başlar?

OHSS, yumurta olgunlaştırma iğnesi (hCG) yapılmasını takiben erken veya geç dönemde (3-16 gün sonra) gelişebilir. OHSS hafif-orta düzeyde olduğunda büyüyen yumurtalıkların oluşturacağı alt karın bölgesindeki ağrı nedeni ile aşırı fiziksel aktivite ve cinsel ilişkiden kaçınılması uygun olur. Dinlenme, sıvı alımı, sık sık fakat az miktarda yemek yeme yeterli olacaktır, hastaneye yatış gerekmez. Gebelik durumu gerçekleşmediyse belirtiler genellikle 1 hafta içerisinde azalarak kaybolur, gebelik gerçekleşirse belirtiler 2-3 sürebilir ve sonra gebeliği etkilemeden kendiliğinden kaybolur. Orta şiddette OHSS’de hastaların yakın takibi ve nadiren hastaneye yatırılması gerekebilir.

Şiddetli OHSS’de hastaların hastane koşullarında takibi ve destek sıvı tedavileri verilmesi gereklidir. Elektrolit-sıvı dengesini takip ve kontrol edebilmek amacı ile kan tetkikleri yapılır. Pıhtılaşma riski artacağından kan sulandırıcı ilaçlar, idrar çıkışını sağlayacak sıvı tedavileri, protein takviyesi ve tedavide en etkin yöntem olan parasentez ( karın boşluğunda biriken sıvının kateter yardımı ile boşaltılması) yapılması gerekebilir.

Belirtiler

Hafif ve orta OHSS: 

Şiddetli OHSS: 

OHSS’nin engellenmesi için neler yapılabilir?

Merkezimizde OHSS gelişimini engellemek amacı ile uyguladığımız stratejiler aşağıda belirtilmiştir.

  1. Yumurta büyüten hormon ilaçlarının vakaya özgü dikkatlice ayarlanması, risk oluşturacak vakalarda düşük dozlarda hormon kullanılarak yumurta geliştirilmesi. Bu nedenle yumurtalık rezervinin ultrasonografi ile değerlendirilmesi, antimüllerian hormon düzeyinin ölçülmesi ve vücut kitle indeksinin hesaplanması verilecek hormon dozunun bireysel olarak ayarlanması OHSS önlenmesindeki en iyi yaklaşımdır.
     
  2. OHSS’ye neden olan asıl ajan HCG’nin verilmesi önlenerek yerine OHSS’ye yol açmayan GnRH analog ile yumurta olgunlaşmasının tetiklenmesi. Analog ile tetikleme yapılması HCG verilmesine oranla daha düşük gebelik oranı sağlamaktadır. Bu nedenle analog verildikten sonra tüm embriyoların dondurularak saklanması ve başka bir siklusta  transfer edilmesi hem daha emniyetlidir ve hem de daha yüksek oranda gebelik oluşmasını sağlamaktadır. Yapılan çalışmalar ve merkezimizde elde ettiğimiz sonuçlar embriyoların dondurulması ve OHSS riski olmayan başka bir ay transfer edilmesi ile taze embriyo transferine benzer, hatta biraz daha yüksek gebelik oranı sağlamaktadır. 
     
  3. OHSS riskinin geçtiği 1-2 ay içinde dondurulmuş embriyonun çözülerek transfer edilmesi. Günümüzde blastosist dönemine kadar ulaşabilen embriyoların vitrifikasyon (hızlı dondurma) yöntemi ile dondurulup çözülmesi ile çok başarılı gebelik sonuçları elde edilmektedir. Merkezimizde OHSS riski olan olgularda GnRH analog ile yumurta olgunlaştırılması ve ardından blastosist evresine ulaşan tüm embriyoların dondurularak saklanması stratejisi uygulanmaktadır.