Standart bir semen analizinde sperm sayısı, sperm hareketliliği ve spermin şekilsel yapısı değerlendirilir. Günümüzde yaygın ve yüksek başarı oranı ile uygulanmakta olan yardımcı üreme tekniklerinde sperm sayısının uygulama sonuçları üzerinde önemli bir etkisi bulunmamaktadır. Mikroenjeksiyon (ICSI) uygulamalarında tercihan...
Kasım 2012
Standart bir semen analizinde sperm sayısı, sperm hareketliliği ve spermin şekilsel yapısı değerlendirilir. Günümüzde yaygın ve yüksek başarı oranı ile uygulanmakta olan yardımcı üreme tekniklerinde sperm sayısının uygulama sonuçları üzerinde önemli bir etkisi bulunmamaktadır. Mikroenjeksiyon (ICSI) uygulamalarında tercihan hareketli sperm kullanılmakla birlikte işlem sırasında kadın yumurtası (oosit) içine yerleştirilecek olan sperm hareketsiz hale getirilmektedir. Diğer taraftan testisten elde edilen spermler kullanıldığında bu spermlerin henüz hareket yeteneklerini kazanmadıkları da bilinmektedir. Benzer şekilde spermin şekilsel yapısının da özellikle ICSI uygulamaları için önemli olmadığı ileri sürülmekle birlikte yapılan pek çok çalışmada yardımcı üreme teknikleri başarısı ile sperm şekli arasında yakın ilişki olduğu gösterilmiştir.
Sperm şekil bozukluğunun değerlendirilmesinde kabul edilen standart yöntem Kruger Kriterleri ile yapılan incelemedir. Bu yöntemde mikroskop lamı üzerine bir damla ejakülat konularak hazırlanan örnek özel boyalar ile boyanır ve mikroskopta x1000 büyütmede incelenir. Bu inceleme esnasında spermin baş, boyun ve kuyruk bölgesi değerlendirilerek tanımlanan normal yapıdan olan farklılıklar kaydedilir. İnceleme esnasında 100 spermatozoa sayılır ve normal hücre oranı %4’den az ise “teratozoospermi” olarak adlandırılan sperm şekilsel bozukluğunun olduğu kabul edilir.
|
| Normal Morfolojili Sperm Görüntüsü |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sperm şekil bozuklukları pek çok faktöre bağlı olarak ortaya çıkabilir. Sıcaklık, varikosel varlığı, enfeksiyonlar, sigara tüketimi, çevresel kimyasallar, elektromanyetik dalga yayan cihazlar, fitoöstrojenler sperm şekil bozukluğunun nedeni olabilir. Şekilsel olarak bozuk olan sperm işlevsel olarak da yeterli değildir. Şekilsel bozukluğa neden olan tüm faktörler oksidatif strese neden olarak sperm kromozom yapısında bozulmaya yol açarlar. Dolayısı ile sperm şekilsel bozukluğu bir anlamda spermin genetik materyalindeki bozukluğunun da göstergesi olarak kabul edilebilir. Sperm genetik materyalinin değerlendirilmesine yönelik Comet Assay, TUNEL gibi farklı yöntemler tanımlanmış olmasına rağmen bu tekniklerin hiçbirisi güvenilir değildir ve kesin bir normal/anormal sınırı yoktur. Ayrıca, bu testlerin maliyeti de oldukça yüksektir.
Spermin şekilsel yapısı ile yardımcı üreme tekniklerinin başarısı arasında yakın ilişkinin gösterilmesi ve sperm şekil bozukluğunun genetik materyalin hasarı ile ilişkili olabileceğinin tanımlanması sonrası farklı görüntüleme yöntemleri araştırılmıştır. Genetik materyal hasarı olan spermlerin baş kısımlarında yer alan nükleer materyalin bulunduğu çekirdek bölgesinde “vakuol” adı verilen içi sıvı dolu kesecikler ortaya çıkmaktadır. Bu yapılar standart semen analizi ve Kruger morfolojik incelemesi sırasında da saptanabilmektedir. Ancak, bu işlemler sonrası değerlendirilen spermler daha sonra yardımcı üreme tekniklerinde kullanılamamaktadır.
Mikroenjeksiyon uygulamasında yapısal ve işlevsel olarak tamamen normal bir spermi kullanabilmek amacı ile yapılan çalışmalarda işlem için kullanılacak spermlerin X6500-8500 kat büyülterek görüntülenmesine dayanan “Hareketli Sperm Yapısal İncelenmesi (MSOME)” yöntemi tanımlanmıştır.Bu yöntem ile spermin baş, çekirdek ve kuyruk yapısı daha net olarak izlenmekte ve şekil bozuklukları değerlendirilebilmektedir. Baş ve kuyruk normal/anormal olarak değerlendirilirken, çekirdek hem şekilsel hem de içerdiği genetik materyale göre daha detaylı olarak değerlendirilmektedir. Genetik materyalin yapısı vakuol sayısı ve nükleus alanına oranı ile değerlendirilmektedir.
 |
 |
|
| 8050 kat büyütmeyle | Spermac boya ile boyanmış |
 |
 |
|
| 8050 kat büyütmeyle | Spermac boya ile boyanmış |
|
|
|
||
|
8050 kat büyütmeyle büyük baş ve birden fazla kuyruğa sahip sperm görüntüsü |
Spermac boya ile boyanmış büyük başlı ve birden fazla kuyruğu olan sperm görüntüleri | |||
Bu değerlendirmelerden sonra MSOME kriterleri dikkate alınarak sperm seçimi yapılarak mikroenjeksiyon tekniğinin uygulandığı “Seçilmiş Sperm ile Mikroenjeksiyon (IMSI)” yöntemi uygulanan olgularda elde edilen sonuçların standart ICSI uygulamasına oranla daha iyi olduğu belirtilmektedir.
Kliniğimizde semen analizinde teratozoospermi saptanan olgularda, tekrarlayan başarısız yardımcı üreme tekniği uygulaması olan çiftlerde ve şiddetli erkek faktör infertilitesi olan olgularda spermatozoa şekilsel değerlendirilmesinde MSOME inceleme yöntemi kullanılmakta ve bu olgularda IMSI tekniği uygulanmaktadır.
Daha detaylı bilgi için;
Prof. Dr. Murad Başar (murad.basar@memorial.com.tr)
