İnsan spermlerinin dondurulması 1960’lı yıllarda başlamış ve geçen 50 yıl içerisinde önemli gelişmeler göstererek günümüzde erkek fertilitesinin korunmasında etkili bir yöntem olmuştur. Sperm dondurma işlemi fertilitesini kaybetme tehlikesi olan bireylerin...
Ocak 2013
İnsan spermlerinin dondurulması 1960’lı yıllarda başlamış ve geçen 50 yıl içerisinde önemli gelişmeler göstererek günümüzde erkek fertilitesinin korunmasında etkili bir yöntem olmuştur. Sperm dondurma işlemi fertilitesini kaybetme tehlikesi olan bireylerin ileri bir zamanda tüp bebek tedavisi ile kendi çocuklarına babalık yapabilme şansını sunmaktadır.
Ejakülat ya da cerrahi yöntemlerle elde edilen spermler gerekli ön hazırlıkların yapılmasının ardından dondurma çözeltisi ile karıştırılıp önce sıvı azot buharında (-70 oC - 80oC) belirli bir süre bekletilerek takiben sıvı azot (-196 oC) içerisinde muhafaza edilir. Ancak, spermlerin dondurulması sırasında sperm hücresi içerisindeki suyun donarken buz kristalleri oluşturması ve bu kristallerin hücre yapısına hasar vermesi çözme sonrası spermin canlılığını kaybetmesine sebep olmaktadır.
Bu nedenle dondurma çözeltisi içerisine kriyoprotektan olarak adlandırılan ve sperm hücresinin içine geçemeyen maddeler eklenir. Bu kriyoprotektanlar, spermin içerisindeki suyun dışarı çıkmasını sağlayıp kristalleşmenin minimum düzeyde kalmasını sağlar. Kriyoprotektan maddelerin çözme sonrası spermlerden uzaklaştırılması gerekmektedir, bu nedenle spermler tekrarlayan yıkama işlemlerine tabi tutulur. Her yıkama işlemi sırasında sayıca bir miktar sperm kaybı yanında bazı spermlerde fiziksel hasarlar da meydana gelebilmektedir. Dondurma/çözme sonrası spermler yaklaşık % 40 canlılık ile geri kazanılabilmektedir.
Dondurma/çözme sırasında meydana gelen bu kayıplar sınırlı sayıda spermin bulunduğu durumlarda sperm dondurma işleminin yapılamamasına neden olmaktadır. Örneğin mikro TESE vakalarında eğer sperm sayısı yeterli ise ICSI işlemi sonrası arta kalan spermler, tekrarlayan cerrahi girişimleri engellemek amacıyla dondurulmaktadır. Ancak bazı azoospermi vakalarında ICSI sonrası kalan sperm sayısının azlığı nedeniyle dondurma işlemi yapılamamaktadır. Bu sebeple yıllardır süren çalışmaların sonunda sınırlı sayıda spermin dondurulmasına olanak veren Single Sperm Freezing yöntemi geliştirilmiştir.
Bu yöntemin temeli, az sayıda spermin kriyoprotektan maddeller kullanılmadan dondurulmasıdır. Böylece az sayıda spermi dondurmak mümkün olabildiği gibi çözme sırasında ekstra yıkama yapılmasına da gerek kalmamaktadır.
Spermler mikroenjeksiyon pipeti kullanılarak yüksek büyütmeli mikroskop altında tek tek toplanarak bir şeker türevi olan sükroz ile hazırlanmış bir sıvı içerisinde dondurulmaktadır. Sükroz hücreler tarafından kullanılan enerji sağlayıcı bir molekül olduğu için, spermlere herhangi bir zarar vermemekle birlikte ICSI açısından da işlemi bozacak nitelikte değildir.
Dondurma işlemi klasik yöntem ile karşılaştırıldığında çok daha küçük hacimde ve çok daha hızlı gerçekleşmektedir. Hacmin küçük olması nedeniyle sıvı azot buharında sıcaklık çok hızlı şekilde -200 oC’lere düşerek spermlerin kristalleşme olmadan camlaşma ya da vitrifikasyon ile donmasını sağlamaktadır. Böylece kristalleşmenin minimum düzeylere inmesi nedeniyle spermlerin fiziksel hasar görmesi azalmaktadır.
“Single Sperm Freezing” yöntemi ile birkaç tane ile birkaç yüz tane sperm bir arada dondurulabilmektedir. Çözme sonrası spermlerin tamamına yakını geri kazanılırken, canlılık oranı %70-80 dir. Bu yöntem ile dondurulmuş spermlerin kullanılmasıyla elde edilen canlı doğumlar gün geçtikçe artmaktadır.
Yöntemin her geçen gün farklı laboratuvarlar tarafından kullanılarak bilimsel ortamda bildirilmesi, single sperm freezing tekniğinin hem rutin kullanımının, hem de güvenilirliğinin arttığına işaret etmektedir. Bu yöntem sayesinde daha önceden sperm sayısının azlığı nedeniyle dondurma imkanı olmayan vakalarda artık spermler dondurulabilmekte ve bireylerin kendi çocuklarına sahip olma umutları korunmaktadır.
| Sperm toplama |
 |
| Spermlerin cryotop’a konulması |
| Spermlerin cryotop’a konulması |
| Çözme sonrası spermler 1. video |
| Çözme sonrası spermler 2. video |
