Memorial Hastanesi Tüp Bebek Merkezi'nden Bio. Hakan Yelke başarısız tüp bebek denemelerinde alternatif bir yöntem olarak kullanılan Rahim içi doku kültürü (Endometrial Ko-kültür) hakkında bilgi verdi.

 

Şubat 2009

Endometrial ko-kültür ortamları, embryoların transfer dönemi öncesi doğala yakın bir ortamda gelişimlerine izin veren sistemlerdir. Ko-kültür sistemlerinin embriyo gelişimine olumlu etkisi, vücut içindeki şartları başarı ile taklit etmesi esasına dayanır.

Tüp bebek uygulamalarında başarı, kadına ve erkeğe ait birçok faktörün bir araya gelmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu faktörlerin büyük bölümü henüz tanımlanamamış olmakla birlikte, kadına ait genetik faktörler, rahim içi faktörler, hormon bozuklukları ve rahim anormallikleri gibi nedenlerin başarıyı olumsuz etkilediği bilinmektedir. Endometrial Ko-kültür, hazır kültür sıvılarının kullanıldığı standart tüp bebek uygulamalarında embriyo kültürü için bir alternatif olarak öne çıkmaktadır.

Yardımcı Üreme Teknikleri uygulamalarında en çok çalışılan hücre grubu insan fallopian tüp hücreleri, maymun böbrek epitel hücreleri, bovine oviductal epitel hücreleri, rahim içi hücre grubu (endometrial hücreler) ve yumurtaların çevresindeki granulosa hücreleridir. Bu hücre gruplarının, tek tabakalı olarak çoğalması ile elde edilen ko-kültür sisteminin, besleyici ve yardımcı hücreleri içermesi, kültür ortamında embriyoya zararlı olabilecek toksik maddeleri uzaklaştırması ve embriyo gelişimini desteklemesi gibi özellikleri vardır.Ayrıca embriyonun gelişimini destekleyen birçok embriyotrofik madde salgılar,ortama büyük moleküllerin eklenmesini arttırır.İleri evreye ulaşmış blastosist dönem embriyolarında,bebeği oluşturacak olan iç hücre kütlesindeki hücre sayısını arttırır.
 

Endometrial Ko-Kültür hangi hastalara uygulanabilmektedir?

• Daha önceki tüp bebek tedavilerinde embriyoların yavaş gelişim gösteren vakalarda önerilmektedir. Üçüncü güne ulaşmış bir embriyoda 6 veya daha az hücre varsa yavaş gelişim söz konusudur. Böyle gelişim gösteren embriyolarda ko-kültür embriyonun gelişimini hızlandırmaktadır.
• Daha önceki denemelerde elde edilen embriyolarında gelişim duraksaması, yani embriyonun hücre sayısını arttıramadığı gözlenen vakalarda kullanılmaktadır.
• Daha önceki denemelerde kötü kalitede embriyo elde edilmesi durumunda (embriyonun içinde hücresel artıkların bulunması ve hücrelerin birbirine eşit olmaması) kullanılmaktadır.

İyi kalite embriyo transferine rağmen, gebe kalmadaki başarısızlık, tüp bebek uygulamalarında önemli bir problemdir. Tüp bebek başarısını sınırlayan en önemli faktör, tutunma başarısızlığıdır. İyi gelişim gösteren blastosist dönem embriyosunun, alıcı gücü iyi olan rahim dokusuna tutunması başarılı bir gebelik için en önemli faktördür. Tüp bebek tedavisinin başarısı embriyo ve endometriumun uyumlu gelişimine bağlıdır.

Tekrarlayan implantasyon başarısızlığında, embriyo ve endometrium bağlantılı problemler önem kazanır.

Endometrial ko-kültür hazırlanışı

 

Endometrial Ko-Kültür nasıl yapılır?

Yumurtlama döneminden yaklaşık bir hafta sonra kadının rahim içi dokusundan ince bir kanül ile alınan ufak bir parça laboratuvar koşullarında kültüre edilerek çoğaltılır. Bu kültür süreci 1 ila 3 hafta arası sürmektedir.Endometriumdan alınan hücreler, yoğunlukla embriyonun tutunabileceği sekresyon dönemi hücrelerinden oluşmaktadır. Bu hücreleri işlem sırasında kullanılmak üzere dondurmak mümkündür. Eğer bir sonraki adet döneminde tedavi planlanıyorsa kültür devam ettirilir. Daha ileri bir tarih planlanması durumunda ise gelişen hücreler dondurularak saklanır.

Rahim içi dokusunun laboratuarda kültür için hazırlanması ve sonraki kültür aşaması bilgi, tecrübe ve yoğun iş gücü gerektiren hassas işlemlerdir. Kültür sürecinde hücrelerin gelişiminin adeta embriyo gelişimi gibi takip edilmesi ve 48 saat aralıklarla bu hücreleri besleyen kültür sıvılarının tazelenmesi gerekmektedir. Dolayısıyla ko-kültür uygulamasının, bu konuda eğitimli, tecrübeli personele ve teknik altyapıya sahip bir laboratuarda gerçekleştirilmesi önemlidir.

Elde edilen ayrıştırılmış hücreler kültürde çoğalarak yaygınlaşır ve kültür kabında tek tabakalı bir yüzey oluşturur. Döllenme sonrası embriyolar bu doku üzerine yerleştirilerek geliştirilir. Ko-kültür çalışmalarında serum olarak hastanın kendi kanından elde edilen inaktive edilmiş ve filtrasyondan geçirilmiş serum tercih edilir. Aynı zamanda bu uygulama sırasında kadının kendi rahim içi (endometrium) hücreleri kullanıldığından daha önce kontrolü yapılmış olan sarılık, AIDS ve diğer riskli durumlar ekarte edilmektedir.

Ko-Kültürde 3. gün embriyo gelişimi		Ko-Kültürde 6. gün blastosist gelişimi

Ko-kültür ortamında embriyo ve rahim içi doku arasındaki ilişki rahim içindekine benzer şekilde gelişmekte ve embriyo ile endometrium arasında etkileşim oluşarak, endometrial doku, embriyo gelişimi için gerekli büyüme faktörlerini salgılamaktadır. LIF, IGF, Gm-CSF, TGFa, ILa gibi büyüme faktörleri ve sitokinler embriyonun normal gelişimine katkıda bulunurken, parakrin moleküller (b3 integrin) embriyonun endometrial hücrelerle ilişkisini geliştirerek rahim içine tutunma (implantasyon) ihtimalini arttırırlar. Ayrıca, embriyonun metabolizması sonucu ortaya çıkan artık maddelerin bu hücreler tarafından etkisizleştirilmesi (detoksifikasyon) embriyo gelişimini olumlu yönde etkilemektedir.

Endometrial ko-kültür uygulanan hastalarımızda embriyo seçiminin daha etkili yapılabilmesi ve ko-kültür hücrelerinden en yüksek fayda sağlanabilmesi için embriyo kültürü ileri günlere kadar devam ettirilmelidir. Embriyo sayısının da yeterli olması şartıyla, endometrium ile embriyo arasındaki etkileşimin en yüksek düzeyde olduğu dönem olan embriyo gelişimi 4, 5 ya da 6. güne kadar devam ettirilmekte ve blastosist aşaması olarak tanımlanan bu dönemde transfer yapılması tercih edilmektedir. Blastosist transferinin fizyolojik olarak daha yüksek tutunma ile sonuçlanması, blastosiste ulaşan embriyoların genomlarının daha aktif ve sağlıklı olmaları ve devam eden gebeliklerin daha fazla olması nedeni ile genellikle blastosist çalışmalarında ko-kültürü tercih etmekteyiz.

Merkezimizde bugüne kadar 1000’e yakın hastamızda ko-kültür uygulanmış, daha önceki tüp bebek denemeleri başarısızlıkla sonuçlanan bu hastalarda, artan implantasyon ve gebelik oranları elde edilmiştir. Türkiye’de ilk olarak merkezimizde uygulanmaya başlanan ve dünyada da az sayıda merkezde uygulanan bu yöntemle elde edilen başarılı sonuçlar ko-kültür uygulamalarına giderek artan oranda devam etmemizi sağlamıştır.

 

Konuyla ilgili bilgi almak için;
hakan.yelke@memorial.com.tr