Polikistik Over Sendromu (PKOS), kadınlarda en sık görülen endokrin hastalıktır. Görülme sıklığı toplumlar arasında farkılıklar gösterir; yaklaşık %15-18 arasındadır. Klinik bulguları değişkendir...
Şubat 2018
Polikistik Over Sendromu (PKOS), kadınlarda en sık görülen endokrin hastalıktır. Görülme sıklığı toplumlar arasında farkılıklar gösterir; yaklaşık %15-18 arasındadır. Klinik bulguları değişkendir, en yaygın görülen bulgular:
Oligo/anovulasyon, iki menstrüasyon (regl, adet) arasında 35 veya daha fazla gün olması veya 200 gün (yaklaşık 6 ay) menstrüasyon olmaması olarak tanımlanır.
Hiperandrojenizm, fizik muayenede hirsutizm (vücutta erkek tipi kıllanma), akne (sivilce oluşumu), alopesi (erkek tipi saç dökülmesi) bulgularından birinin saptanması veya androjen hormonlarından serbest testosteron (sT), dehidroepiandrosteron (DHEAS), ve androstenedion (A4) seviyelerinden birisinin yükselmesi olarak tanımlanmalıdır.
Klinik Hiperandrojenizm’in PKOS’ta en sık görülen bulgusu Hirsutizm’dir. Hisrutizm tanısı dokuz farklı vücut bölgesinde Ferriman-Gallway Skalası’na göre kıllanma skorlaması yapılarak konulur. 8’in üzerinde skorlama Hirsutizm olarak değerlendirilmektedir.
Polikistik Over Morfolojisi, over (yumurtalık) korteksinde inci tanesi şeklinde dizilmiş en az 12 tane 2-9 mm çapında follikül veya artmış over volümü >10 ml olarak tanımlanır. (Şekil 1 - 2).
  |
|
Şekil 1: Tipik PKOS görünümü kortekste inci tanesi gibi dizilmiş küçük foliküller ve artmış hiperekojen stroma. |
  |
| Şekil 2: Ultrasonografide 3D (üç boyutlu) Polikistik Over Morfolojisi |
Günümüzde; NIH (Birleşik Devletler Ulusal Sağlık Enstitüsü) ve ASRM/ESHRE’nin (Amerikan Üreme Tıbbı Derneği / Avrupa İnsan Üreme ve Embriyoloji Derneği) önerdiği gibi oligo/anovulasyon hiperandrojenizm ve polikistik over morfolojisi bulgularından en az iki tanesinin varlığı ile Polikistik Over Sendromu tanısı konulmaktadır.
Obezite, insülin rezistansı, hiperinsülinemi, Yüksek LH seviyeleri ve yüksek LH/FSH oranı da bu sendroma eşlik edebilen önemli bulgulardır.
Polikistik Over Sendromu tanısı düşündüğümüz hastalarda bu sendromun özelliklerini taklit eden başka hastalıkların ayrımını yapmak hastaya doğru yaklaşım ve doğru tedavi uygulamak açısından önemlidir.
Ayırıcı tanıda dikkat edilmesi gereken hastalıklar ve ayrıca tanıda önemli tetkikler aşağıda gösterilmiştir.
Androjen salgılayan tümörler
Testosteron > 200 ng/dl
DHEA-S >700 mcg/dl
HAIR-AN sendromu
Bazal açlık insülin > 25 μIU/ml, 2. saat OGTT >300 μIU/ml
Testosteron > 150 ng/dl
Cushing Sendromu
24 saatlik idrarda serbest kortizol (>300 μg)
Hipo/hipertiroidizm
TSH >4 mIU/L
Hiperprolaktinemi
Prolaktin >24ng/mL
Klasik olmayan Adrenal Hiperplazi
Bazal serum 17-OHP (> 200 ng/dl)---ACTH stim testi
Merkezimizde PKOS tanısına yaklaşımda değerlendirdiğimiz over morfolojisi, oligo/anovulasyon ve hiperandrojenemi parametrelerini gösteren form (Şekil 3).
  |
|
Şekil 3: PKOS tanısına yaklaşımda değerlendirdiğimiz parametreler. |
| Tablo 1. PKOS Tanı kriterlerine göre Fenotiplendirme |
 |
İnfertilite (Kısırlık), PKOS’lu kadınlar için yaygın bir başvuru şikayetidir. Her ne kadar infertilitenin esas nedeni oligo/anovülasyon gibi görünse de implantasyona (embriyonunun tutunması) engel olan endometrial (rahim zarı) değişiklikler ve obezite de infertiliteye yol açan faktörlerdir.
Polikistik over sendromu olan ve infertilite ile başvuran kadınlar başka bir neden bulunamadıysa PKOS ile ilişkili infertilite yönetimi gereklidir.
Yaşam Şekli Değişikliği, hem obez hem de zayıf PKOS’lu kadınlarda ilk basamak tedavi yöntemidir. Diyet ve egzersiz kombinasyonu hormonal profilde düzelme sağlar, yardımcı üreme teknikleri tedavilerine cevabı arttırır ve gebelikte ortaya çıkabilecek komplikasyonların riskini azaltır.
Klomifen sitrat (CC), ovülasyon indüksiyonunda (yumurtalıkların uyarılma aşaması) birinci basamak farmakolojik tedavidir. Menstrüel dönemin 2-5.günleri arasında başlanır. 5 günlük tedavi 50mg/gün başlangıç dozu olarak planlanır.
Aromataz İnhibitörleri, klomifen sitrat başarısızlığı veya rezistansı durumunda birinci basamak tedavi seçeneği olarak tercih edilebilir. Menstrüel dönemin 3-7.günleri arasında başlanır. 5 günlük tedavi 2.5mg/gün başlangıç dozu olarak planlanır.
Metformin, insülin duyarlaştırıcı ajandır ve PKOS belirtilerinde düzelme sağlanmasına katkıda bulunur. Fertilite tedavisinden 3 ay önce başlanıp tedavi başladıktan sonra da 9 ay devam edildiğinde gebelik ve canlı doğum oranlarına katkı sağlamaktadır.
Gonadotropinler, klomifen sitrat başarısızlığı veya direnç varlığı durumunda ikinci basamak tedavi olarak kullanılır. Menstrüel dönemin 2-5.günleri arasında başlanır. Aşırı uyarılma ve çoğul gebelik riskini azaltmak için düşük doz tedavi ile başlanması planlanır.
In-vitro fertilizasyon ((IVF) Tüp Bebek Yöntemi), PKOS ilişkili infertilitede üçüncü basamak tedavi olarak kabul edilir. Ovülasyon indüksiyonu tedavilerine cevap alınamadığında ya da ek infertilite faktörleri varlığında tercih edilmelidir.
Dr. Soner Düzgüner
