Preimplantasyon Genetik Tanı Uluslararası Cemiyeti'nin (PGDIS) mozaik embriyoların transferi için oluşturduğu güncel Position Statement, Reproductive Biomedicine Online Dergisinin Mart 2022 sayısında yayınlandı.

Nisan 2022

Preimlantasyon Genetik Tanı Uluslararası Cemiyeti (PGDIS) kurucu üyesi ve 2013-2015 yılları arası Uluslararası PGT Camia’sının başkanlığını yapmış olan Prof. Dr. Semra Kahraman’ın da aralarında bulunduğu 20 kişilik ekip tarafından (D Leigh , DS Cram , S Rechitsky , A Handyside , D Wells , S Munne , S Kahraman , J Grifo , M Katz-Jaffe , C Rubio , M Viotti , E Forman , K Xu , T Gordon , S Madjunkova , J Qiao , Z-J Chen , G Harton , L Gianaroli , C Simon , R Scott , JL Simpson , A Kuliev) mozaik embriyo transferi yapılan vakaların güncel sonuçlarını ortaya koyan ve transfer edilmek istenen mozaik embriyoların tanımlanmasını sağlayan güncel kılavuz yayınlandı. Bu kılavuz IVF – Genetik laboratuvarlar çalışanlarına ve klinik doktorlara mozaik embriyolar ve bu embriyoların transferleri konularında yol göstermek amacıyla hazırlanmış olup 2016 ve 2019 yıllarında yayınlanmış olan eski versiyonların yerini almaktadır.

Preimplantasyon genetik tanı (PGT) işlemi, gebelik ve canlı doğum oranlarının artırılması, düşük oranının azaltılması amacıyla embriyolardan alınan hücrelerde yapılan kromozom analizidir.

Mozaisizm ise PGT yapılan embriyoların alınan hücrelerinde farklı kromozom içeriklerinin saptanmasıdır. Mozaisizm, embriyolarda monozomi (kromozom sayısında eksiklik), trizomi (kromozom sayısında fazlalık), delesyon (kromozomda eksilme, silinme), duplikasyon (kromozomda tekrarlama) ve segmental (küçük bölge değişimleri) gibi farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Günümüzde Next Generation Sequencing (NGS) yöntemi kullanılarak yapılmakta olan PGT analizinde, embriyolarda mozaiklik tipleri ve oranları başarılı bir şekilde tespit edilebilmektedir. 

              

    Euploid (Sağlıklı)                 Düşük oranlı mozaik            Yüksek oranlı mozaik            Aneuploid (Sağlıksız)

 

NGS yöntemiyle blastokist aşamasında embriyolarda tespit edilen mozaiklik oranları dünyadaki farklı merkezlerin sunduğu çoğu çalışmada %5-15 olarak bildirilmektedir (Fragouli et al., 2019; Munne et al., 2016; Rodrigo et al., 2020).

Capalbo ve arkadaşlarının 2021 yılında yayınladıkları çalışmada düşük oranda mozaisizm (%50’nin altı) içeren embriyoların transferinin euploid (PGT sonucu normal) embriyolarla karşılaştırıldığında risk artışı oluşturmadığı, düşük oranda mozaik olan embriyolarla normal olan embriyoların IVF sonuçlarının benzer olduğu bildirilmiştir.

Mozaik embriyoların transferlerinin sonuçları ile ilgili günümüzde hala sınırlı sayıda çalışma olsa da 2500’ün üzerinde vakaya yapılan mozaik embriyo transferleri ile canlı doğumlarda anomali artışı tespit edilememiştir (Treff et al., 2021).

Embriyo biyopsi tekniğindeki farklılıklar, hücrelerin tüplere aktarılması ve genetik laboratuvarına transferi,  alınan hücrelerin incelenme tekniğine bağlı olarak gerçekte mozaik olmayan bir embriyo mozaik olarak tanımlanabilir. Embriyoloji ve genetik laboratuvarlarında yapılan işlemlerin uygunsuzluğu mozaiklik oranının artışına yol açabilmektedir.

Transfer edilmesi düşünülen mozaik embriyolardan öncelikli tercih edilecekler için öneriler;

  1. Öncelikle düşük oranlı mozaik embriyoların transferi yüksek oranlı mozaik embriyolara göre tercih edilmelidir.

  2. Belirli kromozomlara odaklanmak yerine mozaisizm yüzdesinin ve tipinin (tüm kromozom veya segmental) göz önünde bulundurulması önerilmektedir. Benzer mozaiklik oranı olan iki embriyo arasında karar verilmek istenildiğinde morfolojik olarak daha iyi kalitede olan embriyo tercih edilmelidir. Segmental veya mozaik segmental embriyolara göre tüm kromozomları açısından mozaik olan embriyoların daha yüksek gebelik oranlarına sahip olduğu bildirilmiştir (Tiegs et al., 2021; Capalbo et al., 2021; Zore et al, 2019).

Sonuç olarak, PGT ve gen teknolojilerdeki gelişim, genetik anormalliklerin daha kapsamlı (tüm kromozom ve segmental mozaisizm dahil) bir şekilde tanımlanmasını sağlamıştır. Mozaik embriyo gebeliklerinde doğal yolla oluşan gebeliklere göre bebeklerde kromozom bozukluklarında artış görülmemektedir. Prenatal testler (NIPT, amniyosentez) ile gebelik sırasında kontrol amaçlı takip yapılabilir.

 

Gülçin Özkara (Ph.D)