Mart 2022

 

Endometriozis, rahim içini kaplayan endometriyum dokusunun rahim dışında yerleşmesi sonucu meydan gelen kronik inflamatuar bir hastalıktır. Rahim dışına yerleşmiş endometrial dokular adet dönemlerinde karın içinde kanama alanlarınin oluşmasına ve buna bağlı ortaya çıkan yapışıklıklara yol açar.

 

• Endometriozisi olan kadınlarda ağrılı adet, ağrılı cinsel ilişki, şiddetli pelvik ağrı bulguları olurken bazı kadınlarda şiddetli endometriozis olmasına rağmen hiç belirti olmayabilir veya hafif ağrıları olabilir. Genel popülasyondaki kadınların %2-%10'unda, infertil kadınların ise %30-50'sinde endometriozis olduğu tahmin edilmektedir.

 

• ESHRE (Europian Society of Human Reproduction and Embriyology) Derneği 2022’de endometriozis ile ilgili yeni bir kılavuz yayınladı, bu kılavuz aşağıdaki önerileri içermektedir.

 

Endometrizisde tanı

• Daha önceden tanı için laparoskopi altın standart olarak kabul edilirken artık endometriozis tanısı için laparoskopinin altın standart olmadığı kabul edilmekte. Laparoskopi yalnızca görüntüleme sonuçları negatif olan ve/veya verilen tedavinin başarısız veya uygun olmadığı hastalarda önerilmektedir.
• Endometriozis tanısında tek başına ultrasonografik muayene yeterli olmamakta tanı için mutlaka vaginal muayene de yapılmalıdır. Bazı durumlarda Manyetik Rezonans (MR) da tanı amaçlı kullanılabilir.

 

Endometriozise bağlı ağrı tedavisi

• Endometriozise bağlı ağrı tedavisinde ağrı kesiciler, hormonal tedaviler veya cerrahi tedavi uygulanabilir.
• Hormonal tedaviler arasında doğum kontrol hapı, progesteron içeren ilaçlar veya progesteron içeren rahim içi araç (hormonlu spiral) veya hormonların baskılanmasını sağlayan GnRH antagonist veya GnRH agonistleri içeren aylık veya 3 aylık enjeksiyonlar kullanılabilir.
• Cerrahi tedavi ise diğer tedavilere yanıt vermeyen şiddetli ağrısı olan vakalara önerilebilir. Endometriozise bağlı ağrı tedavisinde medikal veya cerrahi tedaviler arasında seçim yaparken hasta ve doktor ortak karar vermeli, hastanın tercihi tedavilerin yan etkileri, tedavinin etkinliği, maliyeti ve tedavinin uygulanabilirliği dikkate alınmalıdır.

 

             İnfertil kadınlarda endometriozis tedavisi

• Endometriozisli kadınlarda tüp bebek tedavisi öncesi yumurtalıkları baskılamak amacı ile baskılayıcı hormonların kullanımı daha önce önerilmekte iken yeni kılavuzda bu tür hormonların kullanılmasına artık gerek olmadığı bildirilmiştir.
• Overlerde endometrioması (çikolata kisti) olan infertil kadınlarda daha önce bu kistlerin uzaklaştırılması için operasyon öneriliyorken artık rutin olarak operasyon önerisi yapılmamaktadır. Operasyon ancak ağrının veya vaginal kanamanın şiddetli olduğu ve bu nedenle yaşam kalitesi azalmış kadınlara veya mevcut büyük endometriomaların yumurta toplanmasını engelleyebileceği kadınlarda önerilmektedir. Bu bulgular yok ise overlerdeki endometriozisler için operasyon artık önerilmemektedir.

 

             Endometriozis ve tüp bebek (IVF) tedavisi

• Endometriozise bağlı infertilite problemi olan vakalara tüpleri açık ve sağlıklı ise ve erkek infertilitesi yok ise bekleme tedavisi yerine yumurta uyarılması ve  intrauterin inseminasyon (IUI) önerilmektedir.
• Ancak tüpler endometriozisten etkilenmiş ve fonksiyonları bozulmuş ise veya erkek faktörü mevcut ise ve ilk adım tedaviler başarısız olmuş ise tüp bebek tedavisi önerilmektedir.
• Tüp bebek tedavisinde endometriozis varlığı nedeni ile farklı bir tedavi şekli kullanılması önerilmemektedir. Kısa veya uzun tedavi protokolleri tercihe göre uygulanabilir.
• Tüp bebek tedavisi geçiren endometriozisli kadınlarda endometriozisin nüks oranı tüp   bebek tedavisi, yapılmayanlara göre artmamıştır. Vakalar, tüp bebek tedavisi yapılırken bu yönde bilgilendirilmelidir.
• Endometrioması olan vakalarda yumurta toplama işlemi esnasında yumurtalıklarda apse oluşumu riski düşük olmasına rağmen, yumurta toplama işlemi sırasında antibiyotik profilaksisi önerilir.
• Endometriozis için tüp bebek tedavisinden önce uzun süreli GnRH agonisti verilmesi tavsiye edilmemektedir.
• Tüp bebek tedavisinden önce endometrioma için rutin olarak operasyon önerilmez. Mevcut kanıtlar operasyonun hiçbir fayda sağlamadığını ve hatta yumurta rezervini azalttığı yönündedir. Tüp bebek tedavisinden önce endometrioma cerrahisi, sadece endometriozis ile ilişkili ağrı ve şiddetli kanama veya yumurta toplama işlemi esnasında foliküllerin erişilebilirliğini sağlamak için düşünülebilir

 

             Endometriozisin gebelik ve gebelik sonuçlarına etkisi

• Hastalara yalnızca endometriozis nedeni ile gebe kalmaları tavsiye edilmemelidir.
• Endometriomaların görünümü hamilelik sırasında değişebilir. Gebelikte ultrason sırasında atipik endometrioma saptanması durumunda hastanın uygun uzmanlığa sahip bir merkeze sevk edilmesi önerilir.
• Klinisyenler, endometriozisli kadınlarda ilk trimester düşük ve ektopik gebelik riskinde artış olabileceğinin farkında olmalıdır.
  
  Op. Dr. Gönül Özer
  Memorial Şişli Tüp Bebek (IVF) ve Üreme Sağlığı Merkezi