Endometriozis, rahim içini kaplayan endometriyum dokusunun rahim dışında yerleşmesi sonucu meydan gelen kronik inflamatuar bir hastalıktır. Rahim dışına yerleşmiş endometrial dokular adet dönemlerinde karın içinde kanama alanlarına ve buna bağlı yapışıklıklara yol açar.
Nisan 2022
Endometriozisli bazı kadınlar ağrılı adet, ağrılı cinsel ilişki, şiddetli pelvik ağrı, bağırsak hareketleri sırasında ağrı yaşarken, bazı kadınlarda ise hiç belirti olmayabilir veya adet döneminde hafif ağrıları olabilir. Genel popülasyondaki kadınların %2 ila %10'unda, infertil kadınların ise %30-50'sinde endometriozis olduğu tahmin edilmektedir.
ESHRE (Europian Society Human Reproductıon and Embriyology) derneği 2022 de endometriozis ile ilgili yeni bir klavuz yayınladı. Bu klavuzda önerilenler kliniğimizde yaptığımız uygulamalar ile benzer olmakla birlikte aşağıdaki önerileri içermektedir.
Endometrizisde tanı
Laparoskopi artık tanıda altın standart değildir ve yalnızca görüntüleme sonuçları negatif olan ve/veya ampirik tedavinin başarısız veya uygun olmadığı hastalarda önerilmektedir. Tanı için mutlak vaginal muayene yapılmalıdır ve Ultrasonografi ve MRI tanı amaçlı kullnılmalıdır.
Endometriozise bağlı ağrı tedavisi
Endometriozise bağlı ağrı tedavisinde ağrı kesiciler, hormonal tedaviler veya cerrahi tedavi uygulanabilir. Hormonal tedaviler arasında doğum kontrol hapı, progesteron içeren haplar veya progesteron içeren rahim içi araç (hormonlu spiral) veya hormonların baskılanmasına neden GnRH antagonist veya GnRH agonistleri içeren aylık veya 3 aylık iğneler kullanılabilir. Cerrahi tedavi ise diğer tedavilere yanıt vermeyen şiddetli ağrısı olan vakalara önerilebilir. Endometriozise bağlı ağrı tedavisinde medikal cerrahi veya cerrahi tedaviler arasında seçim yaparken, hasta ve doktor ortak karar vermeli kişinin bireysel tecihlerii tedavilerin yan etkileri, bireysel etkinliği maliyeti ve tedavinin ulaşılabilirliği dikkate alınmalıdır.
Endometriozis ile ilişkili infertilite tedavisi
Endometriozisli infertil kadınlarda, tüp bebek tedavisi öncesi tedavi için overleri baskılamak için ilaç kullanılması önerilmemektedir. İnfertilite nedeni ile hastalara ameliyat kararı verilirken ağrının olup olmaması, hasta yaşı ve tercihleri, geçirilmiş cerrahi öyküsü diğer infertilite nedenleri ve yumurtalık rezervi dikkate alınarak karar veilmelidir.
Endometriozis ve tüp bebek
Endometriozise bağlı infertilite problemi olan vakalara tüpleri açık ve sağlıklı ise ve erkek infertilitesi yoksa gebelik oranlarını arttırdığı için bekleme yerine over stimülasyonu ile aşılama (intrauterin inseminasyon (IUI) önerilebilir. Özellikle tüplerin fonksiyon bozuksa, ek olarak erkek faktörlü infertilite mevcut ise ve diğer tedaviler başarısız ise tüp bebek tedavisi yapılabilir. Tüp bebek tedavisi için özel bir protokol önerilmemektedir. GnRH antagonisti ve agonist protokolleri, hastaların ve hekimlerin tercihlerine bağlı uygulanır. Tüp bebek tedavisi geçiren endometriozisli kadınlarda endometriozisin nüks oranı tüp bebek tedavisi yapılmayanlara göre artmamıştır. Vakalar, tüp bebek tedavisi yapılırken bu yönde bilgilendirilmelidir. Endometrioması (çikolata kisti) olan vakalarda, yumurta toplama işlemi esnasında yumurtalıklarda apse oluşumu riski düşük olmasına rağmen, yumurta toplama işlemi sırasında antibiyotik profilaksisi önerilir. Endometriozis için tüp bebek tedavisinden önce uzun süreli GNRH agonisti verilmesi tavsiye edilmemektedir. Tüp bebek tedavisinden önce endometrioma için rutin olarak operasyon önerilmez. (Mevcut kanıtlar hiçbir fayda sağlamadığını ve yumurta rezervini azaltabileceği yönündedir). Tüp bebek tedavisinden önce endometrioma cerrahisi, sadece endometriozis ile ilişkili ağrıyı veya yumurta toplama işlemi esnasında foliküllerin erişilebilirliğini sağlamak için düşünülebilir
Endometriozisin gebelik ve gebelik sonuçlarına etkisi
Hastalara yalnızca endometriozis tedavisi amacıyla gebelik tavsiye edilmemelidir. Endometriomaların görünümü hamilelik sırasında değişebilir. Gebelikte ultrason sırasında atipik endometrioma saptanması durumunda hastanın uygun uzmanlığa sahip bir merkeze sevk edilmesi önerilir. Klinisyenler, endometriozisli kadınlarda ilk trimester düşük ve ektopik gebelik riskinde artış olabileceğinin farkında olmalıdır.
Op. Dr. Gönül Özer
Memorial Şişli Tüp Bebek (IVF) ve Üreme Sağlığı Merkezi
