Ağustos 2023

Üreme çağındaki sağlıklı her kadın ayda bir kez düzenli adet görmektedir. Amenore, kadınlarda adet döngüsünün olmaması veya anormal bir şekilde kesilmesi olarak tanımlanır. Toplumdaki sıklığı gebelik, emzirme ve menopoz dönemi dışında %3-4 kadardır. Bir kadının düzenli adet görebilmesi için beyin (hipotalamus-hipofiz), yumurtalıklar ve rahim arasındaki aksın normal yapı ve fonksiyonda olması gerekmektedir.

Primer amenore adet kanamasının hiç başlamamasıdır ve genellikle adolesan dönemdeki genç kızlarda görülür. Primer amenore tanısı için meme gelişimi, perine ve koltuk altı kıllanması olmayan kızlarda 13 yaşına kadar, meme gelişimi ve kıllanması olan kızlarda ise 15 yaşına kadar beklenmelidir. Primer amenoreye en sık yumurtalık, rahim ve vajenin doğumsal yapısal anormallikleri neden olmaktadır.

Tanı için hastanın ayrıntılı öyküsü ve muayene çok önemlidir. Hastanın kronik rahatsızlıkları, kullandığı ilaçlar, zararlı alışkanlıkları, geçirilen ameliyatlar, alınan kemo-radyoterapiler, aile öyküsü sorgulanmalıdır. Aylık kasık-karın ağrısı, yeme bozuklukları, ani ve aşırı kilo kaybı, meme başından süt gelmesi, yoğun sivilcelenme ve kıllanma artışı gibi bulgular amenorenin sebebini aydınlatmada önemli bilgiler sağlar.

Amenore nedeniyle  başvuran bir vakanın boyu, kilosu, beden kitle indeksi ölçülür ve büyümesi değerlendirilir. Meme muayenesi yapılarak meme gelişimi, genital muayene ile koltuk altı ve pubik bölgedeki kıllanma değerlendirilir. Bu muayeneler cinsiyet hormonlarının vücutta düzgün salgılanıp salgılanmadığı hakkında bilgi verir. Ultrason ile rahim ve yumurtalıkların varlığı ve boyutları değerlendirilir. Hormonal bozuklukların ortaya konulabilmesi için tiroid hormonları, prolaktin, yumurtalıkları uyaran FSH-LH hormonları ve östrojen- testesteron gibi cinsiyet hormonanlarının bakılması gereklidir. Genetik nedenli olduğu düşünülen hastalarda kromozomal testler veya genetik paneller bakılabilir.

Tedavi altta yatan nedene göre değişkenlik gösterir. Rahim ve vajen yolunu kapatan adet kanının dışarıya akmasını engelleyen yapısal bozukluklarda ameliyat önerilir. Hormonal dengesizliklerde birtakım ilaçlarla hormonlar düzeltilerek menslerin düzelmesi sağlanır.

Merkezimize amenore sebebiyle başvuran hastalar yukarda anlatılan basamaklara uygun şekilde değerlendirilerek tanıları konulur ve tedavileri planlanır. Bu çiftlere çocuk sahibi olup olamayacakları ve tüp bebekte başarı şansları hakkında ayrıntılı bilgi verilir.

Doç. Dr. Aysu Akça